ศาลพระภูมิ หมายถึง ศาลที่สร้างขึ้นเพื่อเป็นที่อยู่อาศัยของเทพารักษ์ สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ปกปักรักษาดูแลสถานที่ต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นอาคาร บ้านเรือน สำนักงาน ซึ่งคนไทยมีความเชื่อเรื่องภูมิวิญญาณพระจำบ้านมาอย่างช้านาน หากมีการปลูกบ้านก็ต้องมีการทำทำพิธีตั้งศาลอัญเชิญเทพมาสถิตย์ ณ ที่บ้าน เพื่อขอโชคลาภ และให้เกิดความสุข ไม่เจ็บไม่ไข้กับผู้อยู่อาศัย
ศาลพระภูมิ มีลักษณะเป็นบ้านหรือวิหารหลังเล็กตั้งอยู่บนเสาเดี่ยว หรือปะรำทำจากปูนหรือไม้เป็นต้น ตั้งไว้ในจุดที่เชื่อว่าเป็นมงคล ซึ่งมักจะอยู่ริมรั้วหรือมุมหนึ่งนอกบ้าน ศาลพระภูมิมักมีรูปเคารพของเทพารักษ์อยู่ภายใน โดยเทพารักษ์ที่มักประดิษฐานในศาลพระภูมินั้น คือ พระชัยมงคล ซึ่งเป็นหนึ่งในโอรสของท้าวทศราชชัยมงคล มีโอรสทั้งหมด 9 องค์ โดยแต่ละองค์มีหน้าที่ในการปกปักรักษาสถานที่แตกต่างกันไป เช่น ร้านค้า บ้านเรือน บึงน้ำ ภูเขา วัด เมือง เป็นต้น
ตามความเชื่อ ศาลพระภูมิจะคอยปกป้องคุ้มครองเจ้าบ้าน และสมาชิกในบ้านรวมถึงบริวารทั้งหลายให้อยู่เย็นเป็นสุขมีความเจริญรุ่งเรืองในเรื่องต่าง ๆ เช่น สุขภาพ, การเรียน, การค้า-ขาย, การเงิน, การงาน และอื่น ๆ นอกจากนี้ยังสามารถขอพรได้ตามต้องการอีกด้วย เป็นที่ยึดเหนี่ยวทางจิตใจ องค์เทพจะประทานพรและแผ่อานิสงส์ให้กับผู้ที่มีศรัทธาอย่างแท้จริง
"ศาลพระภูมิ" เป็นส่วนสำคัญของวัฒนธรรมและความเชื่อด้านศาสนาในประเทศไทย มันเป็นสถานที่บูชาที่ทุกบ้านหรืออาคารมักจะมีไว้เพื่อเคารพศักดิ์สิทธิ์ของเทพเจ้าแห่งที่ หรือ "พระภูมิ" ตามความเชื่อไทย ศาลพระภูมิมักถูกวางไว้ในบริเวณที่สูง เช่น บนเสาหรือติดกับผนังบ้าน โดยมีลักษณะเป็นศาลเล็กๆ ที่มีหลังคาปกคลุม
ศาลพระภูมิเป็นสัญลักษณ์ของการเคารพและการปกป้องจากเทพเจ้าแห่งที่ ซึ่งเชื่อว่าเป็นผู้ดูแลบ้านเรือนและผู้อยู่อาศัยภายใน ผู้คนมักจะทำพิธีบูชา อาทิเช่น การเสนอผลไม้ ดอกไม้ และอาหาร รวมถึงการจุดธูปและเทียน เพื่อขอพรและความคุ้มครองจากเทพเจ้า
นอกจากนี้ ศาลพระภูมิยังเป็นส่วนสำคัญในการทำพิธีและเทศกาลต่างๆ ในไทย โดยมีการปฏิบัติตามประเพณีและความเชื่อที่สืบทอดมายาวนาน ศาลพระภูมิไม่เพียงแต่เป็นสัญลักษณ์ทางศาสนาเท่านั้น แต่ยังเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมที่สะท้อนถึงความเชื่อและการให้ความเคารพต่อธรรมชาติและวิญญาณต่างๆ ในสังคมไทย。